اثر مدیریت زراعی در محصول چندساله زعفران بر تعدادی از خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک

در سالهای اخیر توجه زیادی به مدیریت زمین های کشاورزی و کیفیت خاک برای بهره برداری پایدار صورت پذیرفته است. نوع مدیریت مزارع کشاورزی عامل موثر بر ذخیره مواد آلی خاک می باشد که بر سرعت تجزیه بقایای گیاهی و فرایندهای مرتبط با پایداری مواد آلی اثر می گذارد. در مناطق خشک و نیمه خشک با وجود بارندگی کم و حاصلخیزی ضعیف خاک ها اهمیت مدیریت موادآلی خاک و مباحث مرتبط با آن از قبیل کنترل ph ، جلوگیری از متلاشی شدن ساختمان خاک و قابلیت جذب عناصر پرمصرف و کم مصرف مورد نیاز گیاه از اهمیت ویژه ای برخوردار است. زعفران یکی از گیاهان بومی و سنتی شرق ایران است. وسعت مزارع زعفران خراسان جنوبی و خراسان رضوی بالغ بر شصت هزار هکتار ذکر شده است. زعفران یک گیاه چندساله است که با یک بار کشت، بنه های آن 7-5 سال زیر خاک باقیمانده و تکثیر می یابند. در مدیریت مزارع زعفران هر ساله 30-20 تن کود دامی به هر هکتار افزوده می گردد. عملیات خاکورزی این مزارع حداقلی است، بطوریکه در سال یک سله شکنی سطحی برای خروج راحت تر جوانه بنه ها از خاک و مخلوط شدن کود دامی با خاک سطحی صورت می گیرد. زعفران بر خلاف اکثر گیاهان در فصل پاییز و زمستان رشد می کند و در تابستان رشد آن متوقف و به خواب تابستانه می رود. به همین دلیل در تابستان آبیاری انجام نمی شود و خاک این مزارع یک دوره خشک طولانی مدت در سال را پشت سر می گذارند. این امر بر فعالیت ریز جانداران تاثیر بسزایی خواهد داشت. هدف از این مطالعه بررسی تغییرات تدریجی فیزیکی و شیمیایی خاک طی یک دوره هفت ساله در مزارع زعفران بود. در این بررسی 50 هکتار از مزارع زعفران روستای گزیک از توابع شهرستان درمیان استان خراسان جنوبی انتخاب گردید. نمونه برداری خاک از مزارع یک تا هفت ساله هر کدام در هشت تکرار انجام پذیرفت. در نمونه های خاک درصد ماده آلی کل خاک (tom)، ذرات ماده آلی خاک (pom) موجود در خاک، ph گل اشباع، میانگین وزنی قطر خاکدانه ها (mwd)، رطوبت ظرفیت مزرعه (fc) ، رطوبت نقطه پژمردگی دائم (pwp)، نیتروژن کل، فسفر قابل جذب و عناصر کم مصرف آهن، منگنز، مس، روی، نیکل و کبالت قابل عصاره گیری با دی اتلین تری آمین پنتا استیک اسید (dtpa) اندازه گیری گردید. از مقایسه نتایج مزارع یک تا هفت ساله زعفران مشخص گردید ماده آلی کل در سال هفتم نسبت به سال اول افزایش داشته است در صورتیکه pom طی سال های یک تا هفت سال تغییر معنی داری نکرده است. ph سال هفتم نسبت به سال اول کاهش نشان می دهد. مقدار mwd ، fc و pwp در سال هفتم بیشتر از سال اول شد. قابلیت جذب فسفر و همه عناصر کم مصرف در مزارع هفت ساله زعفران افزایش نشان داد و نیتروژن کل مزارع هفت ساله سطح بالاتری را نشان داد. در یک جمع بندی کلی تصور می شود خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در طی یک دوره هفت ساله کشت زعفران در بیشتر شاخص ها بهبود یافته است.